Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), hem çocuklarda hem de yetişkinlerde gözlemlenen nörolojik bir durumdur. Ancak bu belirtiler yaş grubuna göre farklılık gösterebilir. DEHB'in çocuklar ve yetişkinler arasındaki belirtilerindeki benzerlikleri ve farklılıkları Psikolog Gülnur Çelik anlattı.
Çocuklarda DEHB Belirtileri
- Dikkat Eksikliği: Dikkat eksikliği, DEHB'in en yaygın belirtilerindendir. Görevlere odaklanma ve bu görevleri tamamlama konusunda güçlükler, çocuklarda dikkat eksikliğinin tipik göstergelerindendir. Görevlerin ortasında dikkat dağılabilir ve bu, farklı bir aktiviteye geçiş yapılmasına neden olabilir. Özellikle okul ödevleri, ev işleri veya belirli bir oyunla ilgili görevlerde bu durum belirginleşir. Ayrıca, kalem, defter, oyuncak gibi günlük kullanılan öğeler sıkça unutulabilir veya kaybedilebilir.
- Hiperaktivite: Çocuklardaki hiperaktivite, sürekli hareket halinde olma isteği şeklinde ortaya çıkar. Fiziksel olarak hareketsiz kalmak, bu çocuklar için zorlayıcı olabilir. Özellikle sınıf ortamında, uzun süreli dersler sırasında oturma ihtiyacı bu belirtiyi daha belirgin kılabilir. Konuşma eğilimi de artar; hızlı, kesintisiz ve sık konuşma, bu belirtinin diğer bir yansımasıdır. Aynı zamanda, dinlenme ve sessizlik gereksinimi duyulan anlarda bile konuşma ihtiyacı hissedebilirler.
- Dürtüsellik: Dürtüsellik, planlama ve öngörüde bulunma yeteneklerinin gelişmediği anlamına gelmez; ancak, çocuklar bu belirti nedeniyle sonuçları önceden tahmin etmeden hareket edebilirler. Özellikle grup aktiviteleri veya oyunlar sırasında sıra beklemekte zorluk yaşayabilirler. Öğretmenlerin veya yetişkinlerin sorularına, soru tamamlanmadan hızla cevap verme eğilimindedirler. Ayrıca, potansiyel sonuçları değerlendirmeden riskli davranışlarda bulunma olasılıkları daha yüksektir.
Yetişkinlerde DEHB Belirtileri
- Dikkat Eksikliği: Dikkat eksikliği, yetişkinlerde günlük yaşamın birçok alanını etkileyebilir. Görevlerin organize edilmesi, planlama ve öncelik sıralaması yapma gibi temel becerilerde zorluklar yaşanabilir. Özellikle iş hayatında, birden fazla görevin eş zamanlı yönetilmesi gerektiğinde, bu zorluklar belirginleşebilir. Örneğin, bir projeyi tamamlamaya çalışırken diğer yandan toplantılar, e-posta trafiği ve acil işlerle başa çıkmakta güçlük duyulabilir. Bununla birlikte, günlük yaşantıda, örneğin alışveriş listesini unutmak ya da önemli bir randevuyu kaçırmak gibi unutkanlık belirtileri de görülebilir.
- Hiperaktivite: Yetişkinlerde hiperaktivite, çocukluktaki gibi sürekli hareket etme ihtiyacı şeklinde değil, daha çok içsel bir huzursuzluk olarak kendini gösterir. Bu huzursuzluk, sürekli bir şeyler yapma ihtiyacı veya otururken bile bacaklarını sallama gibi fiziksel hareketlerle kendini gösterebilir. Sabırsızlık, özellikle beklemek zorunda kaldıklarında, trafikte ya da uzun sıralarda beklerken belirginleşebilir. Ayrıca, bir konuşma veya görev üzerinde sürekli odaklanamama, dikkatin kolay dağılması şeklinde de hiperaktivite belirtileri ortaya çıkabilir.
- Dürtüsellik: Yetişkin bireylerde dürtüsellik, karar alma süreçlerinde hızlı hareket etme şeklinde görülebilir. Bu, bazen pişmanlık duyulabilecek finansal, kariyer veya kişisel kararları alırken ortaya çıkar. Sosyal etkileşimlerde, bir konuşma sırasında başkalarını kesme veya tepkilerini kontrol edememe gibi belirtiler gözlenebilir. Bu durum, sosyal ilişkilerde veya iş hayatında çatışmalara veya anlaşmazlıklara yol açabilir.
Çocuklar ve Yetişkinler Arasındaki Farklar
- Belirtilerin Yoğunluğu ve Yansıması: DEHB belirtileri yaşla birlikte evrilir. Çocuklarda bu belirtiler genellikle daha belirgin ve yoğundur. Bununla birlikte, yetişkinlerde belirtiler, yaşamın farklı sorumlulukları nedeniyle daha örtülü bir şekilde ortaya çıkabilir. Yetişkinler, belirtileri maskeleme veya dengeleme stratejileri geliştirebilir, bu da tanı koymayı zorlaştırabilir.
- Hiperaktivitenin Değişimi: Çocuklarda hiperaktivite, koşma, tırmanma veya sürekli hareket etme ihtiyacı gibi fiziksel belirtilerle kendini gösterebilir. Yetişkinlikte ise bu belirti, sürekli bir iç huzursuzluk veya zihinsel dağınıklık şeklinde ortaya çıkabilir. Fiziksel hiperaktivitenin azalmasına rağmen, yetişkinlerde yoğun bir enerji ve odaklanma zorluğu hissedilebilir.
- Dürtüsellik ve Risk Alma: Yetişkinlerde dürtüsellik, yaşamın karmaşık yönleriyle daha belirgin hale gelebilir. Örneğin, anlık finansal kararlar, kariyer değişiklikleri veya ilişki seçimleri, dürtüsellikten kaynaklanan sonuçlar olabilir. Öte yandan, çocuklarda dürtüsellik, sırasını bekleyememe, anlık oyun seçimleri veya arkadaşlarıyla alakalı ani kararlarla kendini gösterebilir.
- Sosyal ve Mesleki Etkiler: Yetişkinlerde DEHB, profesyonel yaşantıda görevlerin tamamlanmaması, toplantılarda odaklanma zorluğu veya meslektaşlarla olan ilişkilerde gerilim gibi sorunlara yol açabilir. Kişisel ilişkilerde de benzer zorluklar, iletişim sorunları veya anlaşmazlıklar şeklinde ortaya çıkabilir. Çocuklarda ise, DEHB genellikle okul performansında düşüş, öğretmenlerle ve akranlarla yaşanan zorluklar veya grup aktivitelerinde uyum sorunları şeklinde etkisini gösterir.
Genel olarak DEHB Nedir? içeriğinden ise daha fazlasını öğrenebilirsiniz.
Haber Merkezi
