Concorde Yanılgısı: Karar Verme Hatalarının Gizli Tehlikesi

Concorde yanılgısı, insanların bir projeye ya da yatırıma daha önceden yapılan harcamalar nedeniyle mantıksız şekilde devam etmesi durumunu ifade eder.

Psikoloji ve ekonomi alanında "gömülen maliyet yanılgısı" olarak da bilinir. Bu yanılgı, rasyonel karar verme sürecini bozar ve bireyleri zarara neden olabilecek kararlar almaya iter.

CONCORDE YANILGISI NASIL OLUŞUR?

Concorde yanılgısı, daha önceden yapılan zaman, para ya da emek yatırımının kaybedilmemesi için projeye ya da eyleme devam edilmesiyle oluşur. Bu durumda birey veya kurumlar, gelecek faydası yerine geçmişteki harcamaları düşünerek hareket eder.

Örnek: Bir şirkette, yapılan büyük bir projenin başarısız olduğu açıkça belli olmasına rağmen, daha önceki harcamalar nedeniyle projeye devam edilmesi.

CONCORDE YANILGISININ DEĞİŞKENLERİ

• Gömülü Maliyetler: Yapılan harcamaların geri dönüşü olmaması.
• Psikolojik Bağlılık: İnsanların başlattıkları projelere duygusal olarak bağlanması.
• Toplumsal Baskı: Projeden vazgeçmenin itibar kaybına neden olacağı endişesi.
• Yanlış Karar Algısı: Projenin başarıya ulaşmasının an meselesi olduğuna inanılması.

CONCORDE YANILGISINA BİLİMSEL ÖRNEKLER

Concorde yanılgısı terimi, 20. yüzyılda geliştirilen Concorde uçağı projesinden gelir. Fransa ve Birleşik Krallıkı'nın ortak geliştirip büyük yatırımlar yaptığı bu proje, ekonomik açıdan sürebilir olmamasına rağmen uzun süre devam ettirilmiştir.

Bilimsel araştırmalarda, Concorde yanılgısının insan davranışında yaygın olarak görüldüğü ortaya konmuştur. 1976'da Richard Thaler, ekonomik karar verme süreçlerinde gömülü maliyetlerin bireylerin rasyonel düşünmesini engellediğini belirlemiştir.

Örnek Araştırma: Bir çalışmada katılımcılara büyük miktarda zaman ve para harcanmış bir projeyi devam ettirme veya sonlandırma seçeneği sunulmuş, çoğunluk daha fazla zarara uğramak pahasına projeye devam etmeyi tercih etmiştir.

CONCORDE YANILGISINDAN KAÇINMANIN YOLLARI

• Rasyonel Karar Verme: Gelecekteki getiriler üzerinde odaklanmak.
• Duygusal Bağlılığı Azaltma: Objektif verilerle hareket etmek.
• Bağımsız Değerlendirme: Ünlü üniversitelerin araştırmalarına dayalı olarak karar verme mekanizmalarını oluşturmak.

Tuğçe Gevşek