Savaş, İsrail bütçesini sarstı

İsrail’in Hamas’a karşı yürüttüğü savaş ekonomiye her gün yaklaşık 260 milyon dolara mal olurken, Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’in birkaç gün içinde açıklayacağı yeni bütçede ultra-ortodoks okullara yapılan ödemeler ve koalisyon fonları ulusal bir tartışmayı alevlendirdi.

İsrail’in harcama programında “koalisyon fonları” ya da İsrail tarihinin en dindar hükümeti olan Netanyahu’nun hükümetini oluşturan beş partiye tahsis edilen isteğe bağlı harcamalar yer alıyor. Geçtiğimiz mayıs ayında onaylanan 14 milyar şekellik (3,6 milyar dolar) rekor bütçenin bir kısmı, bazıları İngilizce ve matematik gibi derslerden muaf tutulan dini okullara gidecek. Tercih edilen diğer projeler arasında işgal altındaki Batı Şeria’da Yahudi yerleşimlerinin geliştirilmesi de yer alıyor.

Dini programlara ve Batı Şeria’daki yerleşimlere sağlanan benzeri görülmemiş fonlar, savaşın 520 milyar dolarlık ekonomiyi altüst etmesinden çok önce sorgulanmaya başlanmış ve uzmanlar bunun büyümeyi baskılayacağı uyarısında bulunmuştu. Ancak Netanyahu savaşın İsrail’e ödettiği ekonomik bedel ne olursa olsun ödeme taahhüdünde bulunmuştu.

Özel ödenekler 2023-2024 toplam bütçesinin çok küçük bir kısmını oluştursa da, İsrail’in yarım yüzyıldan bu yana yaşadığı en kötü silahlı çatışmayla karşı karşıya olduğu bir dönemde birbiriyle yarışan önceliklerin bir işareti haline geldi.

Maliye Bakanlığı’nın tahminlerine göre, koalisyon fonlarına ne olacağı, piyasaların savaşın yaklaşık 8 milyar dolarlık bir ekonomik zarara yol açtığını gören tahminlerde etkili olacak. Henüz kullanılmayan koalisyon fonlarının miktarı ise neredeyse 8 milyar şekel.

IBI Investment House’un baş ekonomisti Rafi Gozlan, “Hükümet koalisyon fonlarına sarıldığı sürece borçları için daha fazla ödeme yapacaktır” dedi.

BÜTÇE AÇIĞI 7 KATTAN FAZLA ARTTI

Hükümet savaşın masraflarını karşılamak için giderek daha fazla tahvile yönelirken bütçe açığı ekim ayında bir önceki yıla göre yedi kattan fazla arttı. Maliye Bakanlığı kasım ayında geçen aya göre yüzde 75 daha fazla borçlanmayı planladığını açıkladı.

Smotrich’in ana hatlarını çizdiği 2023 bütçe planları, büyük bir kısmı borçla finanse edilen ve orduya giden 35 milyar şekellik bir harcama artışı öngörüyor.

Savaşı desteklemek için gerekli olmayan harcamaları çıkarma sözüne rağmen Smotrich, Maliye Bakanlığı’nın bütçe departmanının önerdiğinden daha azını çıkarmayı önerdi.

Smotrich bütçe açığının bu yıl ekonomik çıktının yüzde 4’üne, 2024’te ise yüzde 5’ine ulaşabileceğini söyledi. Bu rakam hükümetin önceki tahminlerinin iki katından fazla ancak yine de Moody’s Investors Service tarafından tahmin edilen yüzde 7,1’lik rakamdan daha düşük.

300 EKONOMİSTTEN ‘GEREKSİZ FİNANSMAN’ UYARISI

Hükümetin tutumu yatırımcıların ve birçok üst düzey analistin tepkisini çekti. Geçen hafta Netanyahu ve Smotrich’e gönderilen bir mektupta, İsrail’den ve yurtdışından önde gelen 300 ekonomist, Netanyahu ve Smotrich’i uyardı.

Nobel ekonomi ödüllü Josh Angrist gibi isimlerin imzasını taşıyan mektupta, “Temel ve gerekli bir adım, başta koalisyon fonları olmak üzere savaş için gerekli olmayan her şeyin finansmanını durdurmak olacaktır” denildi.

Geçen yıl İsrail’in en az 2000 yılından bu yana ilk kez bütçe fazlası verdiği ve askeri harcamaların on yılı aşkın bir süredir ilk kez azaldığı kısa bir dönemden sonra görünüm daha da kötüleşiyor.

Şekelden tahvillere kadar İsrail varlıkları Hamas’ın saldırısının ardından kayıplarının tamamını olmasa da çoğunu telafi etti. Ancak hükümetin borçları üzerinde hala bir risk havası hakim.

sozcu.com.tr