Evet, çok çalıştıkça emekli aylığı düşer. İnanılacak gibi değil ancak düşer. Emekliliği gelmiş olup, gününü ve süresini tamamlamış çalışanların hep sordukları ve cevabını alınca da şaşırdıkları ve ne yapacaklarını bilmedikleri bir dudum.
Çalışanlar bu durumu bir şekilde öğreniyor. EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) bu durumu öğrenince işverenlerinden sigortadan çıkmak istediklerini söylüyorlar. Durumu anlatıyor ve tabi ki işveren şaşırıyor. Birincisi çok çalışınca emekli maaşının az da olsa artması gerekmez mi? şaşırıyor. İkincisi; İşçinin sigortasız çalışmak istiyorum demesine şaşırıyor. Bu şaşkınlıkla İşverenler hemen Mali müşavirlerine arıyor ve öğreniyor. Bu durumun doğru olduğunu öğrenince daha da şaşırıyor ve bu sefer işçisinin mağdur olmaması için ne yapılmalı diyor soruyor. Maalesef doğru. Düşük ücret ile (Asgari Ücret ile) çalışanlarda çalıştıkça emekli maaşı düşüyor.
Farklı zamanlarda yürürlüğe giren kanunlarda farklı aylık bağlama oranları (ABO) uygulanıyor. Aylık bağlama oranının 2008’den sonraki dönem için yüzde 50’ye indirilmiş olması, 1980'li, 1990'lı yıllarda işe başlayıp düşük ücretle çalışanların prim günü dolduktan sonra çalışmaya devam etmesi durumunda emekli aylığında azalmaya yol açıyor.
Prim günleri dolduktan sonra sigortalı çalışmayı bırakıp kayıt dışı çalışıyorlar. Bu durum hem çalışanları mağdur ediyor, hem de Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) prim, Maliye'nin de vergi kaybına yol açıyor. İnanılmaz ancak, işçiler sigortadan düşmek istiyor, İşveren sigortasız çalıştıramam diyor. Bu durumlar da oluyor. SGK verilerine göre, Uzun yıllardır gerilemekte olan kayıt dışı istihdam oranı son yıllarda yeniden yükselmeye geçti. Son bir yılda kayıt dışı istihdam 1.3 puan artarak yüzde 32.2’den yüzde 33.5’e çıktı.
Sakın yanlış anlaşılmasın, Günü ve süresi dolmuş kişilere emekli aylığı düşüyor diye hiçbir okuruma “sigortalı çalışmayı bırakın” tavsiyesinde bulunamam. Her şeyden önce, kayıt dışı işçi çalıştırmak suç. Ancak, daha düşük maliyetle işçi çalıştırmak isteyen kimi işveren riski göze alabiliyor. Bu da hem ülke ekonomisini, hem de emek piyasasını olumsuz etkiliyor.
Çalışanların, prim günü dolduktan sonra emeklilik yaşını beklerken sistemde kalmaya devam ettikçe emekli aylığı düşeceği kaygısıyla kayıt dışına yönelmesini önlemek için acilen yasal düzenleme yapılması gerekiyor. Hiç değilse prim gününü doldurduktan sonraki süreler için daha yüksek aylık bağlama oranına imkân tanımak düşünülebilir.
Kim bilir günün birinde birileri bu konuyu gündeme getirir ve bu çarpıklığın düzeltilmesi için yöneticileri harekete geçirirler. Gerçi asgari ücret ile çalışanların sesini kim duyar ki…
Allah (cc) bizleri çalışmaktan ayırmasın.