Çalışanların sosyal güvenlik sistemine dahil olmaları hem bir hak, hem de bir yükümlülüklüktür. Sosyal Sigorta kısa vadeli sigorta kolu (KVSK), uzun vadeli sigorta kolu (MYÖ) ve genel sağlık sigortası (GSS) olmak üzere üç başlıktan oluşmaktadır.
Kısa vadeli sigorta kolları iş kazası ve meslek hastalığı, analık ve hastalık hallerini; uzun vadeli sigorta kolları malûllük, yaşlılık ve ölüm hallerini; genel sağlık sigortasıysa sağlık yardımlarını kapsamaktadır. Kısa vadeli sigorta kolları 4/ a ve 4/ b’lilere uygulanmaktadır.
5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesi uyarınca: hizmet (iş sözleşmesi) akdiyle bir veya birden fazla işverene bağlı çalışanlar 4/a (SSK) sigortalısı; köy ve mahalle muhtarları, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar, isteğe bağlılar 4/b (Bağ-Kur) sigortalısı; kamu idaresinde memur ve diğer kamu görevlisi olarak çalışanlarsa 4/c (İştirakçi) sigortalısı sayılır.
4/a (SSK) Kapsamında Sigortalı Sayılanlar: Hizmet akdine bağlı olmak şartıyla iş sözleşmesine tabi çalışanlar; büyükelçi ya da konsolosluk çalışanları; ticari taksi, dolmuş vb toplu taşıma aracında çalışanlar; koruma bekçileri; sendika yöneticileri; usta öğreticiler; sanatçılar ve yazarlar; yabancılar ve göçmenler; tarım ve orman işlerinde süreksiz çalışanlar; umumi kadınlar; ev hizmetlerinde çalışanlar (ek-9) ve tarım sektöründe çalışanlar (ek-5) 4/ a sigortalısı sayılır.
4/a kapsamındakilerin sigortalılıkları; çalışmaya, mesleki eğitime, staja veya kursiyerliğe başladıkları tarihte başlar ve bildirimleri de çalışmaya başlamadan (en az bir gün) önce (inşaat, tarım ve balıkçılık işleri hariç) sigortalı işe giriş bildiregesiyle yapılır.
Sigortalılığın sona ermesiyse işten ayrıldıkları tarihten itibaren gerçekleşir.
4/b (Bağ-Kur) Kapsamında Sigortalı Sayılanlar: Ticari veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar; kollektif, limited, adi komandit şirketlerin ve donatma iştirakinin ortakları; sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin ortakları; tarımsal faaliyette bulunanlar; anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları; jokeyler ve antrenörler; köy ve mahalle muhtarları; isteğe bağlılar 4/b kapsamında sigortalı sayılır.
- Gelir vergisi mükellefi olanlar ile kollektif şirket, adi komandit şirket ve donatma iştiraki ortaklarının sigortalılıkları vergi mükellefiyetlerinin başladığı tarihte başlar ve vergi mükellefiyetlerinin bitmesiyle de sonlanır.
- Limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş şirket ortaklarının sigortalılıkları şirketin ticaret sicil memurluklarınca tescil edildikleri tarihte başlar ve ortağın ticaret sicil kaydının silinmesiyle de sonlanır.
- Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının sigortalılığı yönetim kurulu üyesine seçildikleri tarihte başlar ve yönetim kurulundan düşmesiyle de sonlanır.
- Tarımda kendi nam ve hesabına çalışanların sigortalılıkları meslek odalarınca veya kendilerince olmak üzere bir yıl içinde bildirilmesi halinde kaydedildiği tarihten, bu süre içinde bildirilmemesi halinde Kurum’a bildirim tarihiyle başlar ve tarımsal faaliyetin sona erdiği veya muafiyet kapsamına girdiği ya da 65 yaşını doldurması (talebi) halinde de sonlanır.
- Köy ve mahalle muhtarlarının sigortalılığı seçildikleri tarihte başlar ve görevinin bitmesiyle de sonlanır.
- Jokey ve antrenörlerin sigortalılıkları lisans belgelerine istinaden fiilen çalışmaya başladıkları tarihte başlar ve lisanslarının yenilenmediği yılın bitiminde de sonlanır.
- Gelir vergisinden muaf olanların sigortalılığı esnaf ve sanatkârlar siciline kaydedildiği tarihte başlar ve kaydın silinmesiyle de sonlanır.
- İsteğe bağlı sigortalıların sigortalılığı müracaat tarihini takip eden günde başlar ve talepleri halinde prim ödenen son günü takip eden günde de sonlanır.