Çalışma mevzuatının geniş ve teferuatlı olmasından dolayı işçi ve diğer çalışanlar (genel hükümlere tabi çalışan olup, ancak ikisinin yerine de işçi kavramını kullanacağız) açısından haklarını bilmek ve aramak konusunda bazı sıkıntıların yaşandığı malumdur. Onun için kimseyi sıkmadan, özetle çalışma hayatındaki temel bilgilere bakacak olursak;
Çalışma Hakkı: Çalışma hakkı anayasal bir hak olup, işçi geçimini, emeğini satarak karşılamaktadır. Çalışma süresi haftada en çok 45 saat olup, aksi kararlaştırılmadıkça bu süre haftanın günlerine eşit olarak bölünür. Haftalık 45 saatin üstünde yapılan çalışmalar fazla çalışma sayılıp, ayrıca günlük çalışma süresi de 11 saati aşamaz.
Ücret Hakkı: Ücret, işçinin alın teri, emeğinin karşılığı ve tek geçim kaynağıdır. Ücret, işçi için temel bir hak iken, işveren için bir borçtur. Ücretler, kural olarak Türk Lirası üzerinden ve en geç ayda bir ödenir.
Yıllık İzin Hakkı: İşçi işe başladığı tarihten itibaren, deneme süresi de dahil olmak üzere, en az bir yıl çalışmak şartıyla yıllık ücretli izin hakkını kazanır. İş sözleşmesinin feshi dışında iznin paraya çevrilmesi söz konusu değildir. İşçinin hizmet süresine göre yıllık ücretli izin süreleri:
- 1 yıldan, 5 yıla (dahil) kadar olanlara 14 günden,
- 5 yıldan, 15 yıla (hariç) kadar ve 18 yaşın altında, 50 yaşın üstünde olanlara 20 günden,
- 15 yıldan (dahil) fazla hizmeti bulunanlara 26 günden az izin verilemez.
İhbar Hakkı: İşçi veya işveren, işten ayrılmadan/ çıkarmadan belli bir süre önce karşı tarafa bildirimde bulunmak zorundadır. İhbar (bildirim) süresi:
- 6 aya kadar geçen hizmet süresinde 2 hafta,
- 6 aydan 1,5 yıla kadar geçen hizmet süresinde 4 hafta,
- 1,5 yıldan 3 yıla kadar geçen hizmet süresinde 6 hafta,
- 3 yıldan uzun geçen hizmet süresinde 8 hafta önceden karşı tarafa ihbarda bulunmak zorundadır. Aksi halde ihbar tazminatı doğmaktadır.
Kıdem Hakkı: İşçinin bir işverene bağlı olarak en az bir yıl çalışması ve işverence de İş Kanunu’nda sayılan ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller dışında işine son verilmesi halinde son brüt aylığı üzerinden çalışılan yıl kadar kıdem tazminatına hükmolunur. Kıdem tazminatı;
- Sağlık, zorlayıcı neden, işletmenin gereği ya da işçinin verimsizliği, işçinin tutuklanması gibi nedenlerle,
- İşçinin işle bağdaşmayan bir hastalığa tutulması, işverenin işçiyi iş sözleşmesinin esaslı noktalarından biri hakkında yanıltması, işçinin ücretinin iş sözleşmesinin şartlarına uygun ödenmemesi, işyerinde bir haftadan fazla süreyle işin durmasını gerektirecek zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması,
- Malûlluk veya emeklilik nedeniyle işten ayrılma,
- 08.09.1999’dan önce sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını tamamlamak süretiyle işten ayrılma (15 yıl ve 3600 gün),
- Ölüm,
- Askerlik,
- Kadının evlenmesi halinde 1 yıl içinde işten ayrılması halinde doğmaktadır
* * *
16 Nisan 2017 Pazar Günü yapılan Halkoylaması sonucunun ülkemize ve halkımıza hayırlar ve uğurlar getirmesini; barış, huzur, sükûn, hoşgörü, refah ve demokrasi adına güçlü bir Türkiye dileklerimle…