RANTÇILAR GÖRSÜN! SAMSUN ÇOK RİSKLİ
Türkiye'nin deprem haritasına göre büyük zarar gören 11 il, daha önce kayıtlara 'riskli bölgeler' olarak geçmiş. Samsun haritada tehlikeli bölgeler arasında yer alırken, Büyükşehir Belediyesi'nin heyelanlı tarım arazisini imara açmak istemesi ve kentsel dönüşümü başlatmaması düşündürücü.
Türkiye depremin acısını her yönüyle yaşarken, tüm illerin deprem riskleri haritası da en çok merak edilen konulardan biri oldu.
Depremden etkilenen 11 ilin riskli iller arasında yer aldığı deprem tehlike haritasında, Samsun'un da tedbir alması gereken iller arasında olduğu açıkça görülüyor.
Türkiye'nin 11 ilini kapsayan depremde 36 bini aşkın kişinin hayatını kaybetmesine rağmen, Samsun Büyükşehir Belediyesi'nin Kürtün Vadisi'ndeki 362 dönümlük heyelanlı tarım arazisini imara açmak istemesi, gözleri Samsun'un Türkiye deprem haritasındaki yerine çevirdi. Deprem riskli fay hatlarına oldukça yakın olan Samsun, 2. derece deprem bölgesinde yer alıyor. Bir başka deyişle depremden etkilenen illerin bazılarıyla aynı, bazılarından da bir derece düşükte olsa yine de riskli bölge.
RİSKLİ KONUTLARLA İLGİLİ
ÇALIŞMA YAPILDI MI?
11 ilide kapsayan 7,7 ve 7,6 şiddetindeki depremlerden sonra Türkiye deprem haritasını araştıran Samsunlular, oturdukları il, ilçe ve evlerinin yanlarından fay hatları geçip geçmediğini merak etmeye başladı. Samsun, deprem haritasında 2. ve 3. derecede risk bölgesi olarak yer alırken, AFAD'ın haritası Samsun'un deprem riskini gözler önüne seriyor. Heyelanlı araziler ve son imar affından 108 bin 241 konutun yararlandığı Samsun'da, riskin ne kadar olduğunu ortaya koyan hazırlanmış bir rapor olup olmadığı bilinmiyor. Belediyelerin 'riskli konutlarla' ilgili olarak yaptığı bir tespit ve güçlendirme çağrısı ise kentin gündeminde şu an için gözükmüyor. Ancak uzmanlar, deprem olmadan alınacak tedbirlere dikkat çekiyor.
Türkiye depreme ağlıyor, onların derdi imar - Habere gitmek için tıkla
HEYELANLI ARAZİ
İMARA AÇILMAK İSTENDİ
Türkiye deprem acısını yaşarken, vatandaşlar yaşadığı yerin ne kadar güvenli olup olmadığını araştırırken, son günlerde Samsun Büyükşehir Belediyesi'nin heyelanlı tarım arazisi olan Kürtün Vadisi'ni imara açmak istemesi ise tepki çekti. SBB Meclisi'ne teklif getirilmesi ve Cumhur İttifakı oylarıyla komisyondan geçmesine Samsunlular sosyal medyadan tepki yağdırdı. İkinci derecede deprem bölgesinde olan Samsun'da 'uzmanlar zemin önemli, aman dikkat' diye haykırırken, heyelanlı araziyi imara açmak isteyen SBB Başkanı Mustafa Demir ve meclis üyeleri, adeta eleştiri yağmuruna tutuldu. Başkan Demir'in görevden alınması için yapılan paylaşımlarda vatandaşlar Cumhurbaşkanı Erdoğan ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'ya çağrı yaptı. Samsun deprem haritasında 2. ve 3. derece deprem bölgesi olarak yerini alırken, heyelanlı arazi için getirilen imara açma teklifi, vatandaşların tepkisi nedeniyle SBB Meclisi'nde ret değil bekletmeye alındı. Yani bir başka deyişle ranttan vazgeçmedi ve 'yeniden teklifi meclise getirmek için bekletmeye aldı'. 11 ili yerle bir eden 36 bini aşkın can kaybına yol açan, yaklaşık 40 bin binayı yıkan depremlerden bile ders alınmadığı Samsun'da, deprem risk gerçeğine rağmen SBB Meclisi'nde Cumhur İttifakı'nın oylarıyla alınan bu karar, adeta 'bu ne yaman çelişki dedirtti'.
İŞTE SAMSUN'UN VERİLERLE
ÇARPICI DEPREM GERÇEĞİ
Samsun, son yaşanan deprem felaketinden sonra acilen tedbirler alması gereken illerden sadece biri. Samsun'un deprem riski gerçeğini daha iyi özetlemek gerekirse; bir hafta önce yaşanan iki depreme ve verdiği zarara bakmak yeterli gibi. Samsun, 2. ve 3. derece deprem bölgesi olarak deprem haritasında yer alırken, Adana, Antep, Kilis, Malatya ve Diyarbakır illerine yakın risk taşıyor.
Depremde büyük can kayıpları yaşanan 11 ilin deprem riskleri ise daha önce açıklanan deprem haritasında şu şekilde yer almıştı;
ADIYAMAN: 1. ve 2. derece deprem bölgesi
ADANA: 2.- 3. ve 4. derece deprem bölgesi
GAZİANTEP: 3. derece deprem bölgesi
KİLİS: 3. derece deprem bölgesi
OSMANİYE: 1. derece deprem bölgesi
ŞANLIURFA: 3. derece deprem bölgesi
KAHRAMANMARAŞ: 1. - 2. ve 3. derece deprem bölgesi
MALATYA: 2. derece deprem bölgesi
HATAY: 1. derece deprem bölgesi
DİYARBAKIR: 2. derece deprem bölgesi
KUZEY ANADOLU FAY HATTI SAMSUN'A OLDUKÇA YAKIN
Kuzey Anadolu fay hattı daha önce büyük deprem yaşanan Ladik Bölgesi'nden geçiyor. Yani yaklaşık 80-90 kilometre mesafede. Depremden etkilenen illerden Adana 2, 3 ve 4. derece deprem bölgesi ve 7,7 şiddetindeki deprem üssü olan Pazarcık'a 218 km, 7,6 şiddetindeki deprem üssü olan Elbistan'a ise 312 kilometre uzaklıkta. Aynı şekilde depremden etkilenen Adıyaman da Pazarcık'a 114, Elbistan'a 158 kilometre uzaklıkta. Şanlıurfa Pazarcık'a 199, Elbistan'a 242 km mesafede. Depremde adeta enkaza dönen Hatay ise Pazarcık'a 202, Elbistan'a 242 km uzaklıkta. Depremden etkilenen diğer illerinde 150 km mesafeden hatta Diyarbakır'ın 350 km uzaklıkta olduğu hesaplanırsa, Samsun için deprem riskinin ne kadar yüksek olduğu bir gerçektir ve şimdiden acilen tedbirler alınmalıdır. Ranta yönelik imar izinlerine, çok katlı binalara ise asla izin verilmemelidir.
DEPREM HARİTASINDA
SAMSUN RİSKLİ BÖLGE
Peki Samsun'un deprem riski ve geçmişi nedir. İşte Samsunluların merak ettiği sorunun yanıtları:
En son 1996 yılında yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası, AFAD Deprem Dairesi Başkanlığı tarafından yenilenmiş, sismotektonik haritalar ve deprem kaynak zonlarında meydana gelebilecek bölgeleri göstererek hazırlanmış ve yeni harita 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yeni harita en güncel deprem kaynak parametreleri, deprem katalogları ve yeni nesil matematiksel modeller dikkate alınarak çok daha fazla ve ayrıntılı veriyle hazırlanmıştır.
SAMSUN'DA İMAR AFFINDAN
108 BİN 241 KONUT YARARLANDI
AFAD Ulusal Deprem Araştırma Programı (UDAP) tarafından desteklenen Türkiye Sismik Tehlike Haritasının Güncellenmesi başlıklı proje ile kamu ve üniversite işbirliği kapsamında hazırlanan haritada Samsun'un da 2. ve 3. derecede deprem riski olan iller arasında yer aldığı görüldü. 36 bin kişiden fazla vatandaşımızın enkaz altında kaldığı, 105 bin kişininde yaralandığı, binlerce binanın yıkıldığı son depremlerde yıkılan kentler arasında bir çok il ile aynı riski taşıyan Samsun'da 108 bin 241 konut sahibi de imar affından yararlandığı önemli bir gerçek olarak önümüzde duruyor.
Hastanebaşı, Kökçüoğlu, Anadolu Mahallesi, Zeytinlik, Kıran, Kadife Kale, Cedit gibi aynı bölgede bulunan diğer mahallelerde bir çok konut heyelanlı alanlar üzerine inşa edildi. Ve imar aflarıyla da tapularını aldılar. O binalara destekleme yapıldı mı, yaptırıldı mı, belediyelerin ve kurumların bu konuda bir çalışması var mı belirsiz.
SAMSUN'UN GEÇMİŞİNDE
DEPREMLER VE BİLANÇOSU
Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ), Samsun’un güneyinde bulunan Ladik, Havza ve Vezirköprü ilçelerinden geçiyor. İlk akıla gelen deprem ise 1943 Ladik depremi. 27 Kasım 1943'de Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde meydana gelen 7,2 şiddetindeki Ladik Depremi’nde 4.016 kişi öldü, 4.471 kişi yaralandı.
23 bin 785 ev yıkılırken. yaklaşık 40 bin hasarlı bina oluştu. Hasar ve kayıp durumuna bakıldığında Samsun'un ve dolayısıyla 17 ilçenin bu fay hattının etkisi altında olduğu gerçeği apaçık ortadadır.
50 YIL İÇİNDE OLASI
DEPREM YÜZDESİ
Bu fay hattı dışında İlyaslı yöresinden Samsun il sınırlarına giren Erikli Ters Fayı da bulunmaktadır. Bu fayın 85 km’lik kısmı Samsun il sınırlarındadır. Diğer bir fay olan Merzifon-Esençay Fayı (MEF)’da Samsun için önemli bir deprem kaynağı. Bunların dışında tüm Karadeniz sahiline paralel uzanan Karadeniz içi fay sistemleri de bulunuyor. Samsun için yapılan deprem tehlike analizinde 50 yıl içerisinde bölgede 7,5 büyüklüğündeki bir depremin olma olasılığı yüzde 27,4 olarak hesaplanırken, 27 Aralık 1939’deki 7,9 şiddetli Erzincan depreminde de Samsun etkilenmiş.
1939 ERZİNCAN DEPREMİ
SAMSUN'U ETKİLEMİŞ
Samsun merkez ve ilçelerinde birçok ölü ve yaralı olmuş, evler, cami ve minareler yıkılmış, kamu binaları zarar görmüş. Öyle ki Samsun merkezde sıvası çatlamayan ev kalmamış, 5 minare yıkılmış, 20’den fazla ev enkaz haline gelmiş. Çarşamba ilçe merkezinde ilk gün 21 vatandaşın cesedi enkaz altından çıkarılmış, 59 yaralının çok ağır olan 8’i Samsun Memleket Hastanesi’ne sevk edilmiş. Çarşamba köylerinde 14 vatandaş ölmüş, 40 vatandaş da yaralanmış. Çarşamba Hükümet Konağı kısmen çökmüş. Terme köylerinde de 39 ev, 7 fırın, 12 ambar, harap olmuş, 5 köylü yaralanmış, 1 vatandaş ölmüş.
MERZİFON VE NİKSAR
DEPREMİ DE YIKTI
17 Ağustos 1668'de sabaha karşı, Kuzey Anadolu Fay Hattı’nda oluşan 8,0 şiddetli depremin de merkez üssü Ladik Gölü'nün güney kıyısı. 1668 Kuzey Anadolu depreminde Bolu'dan Erzincan'a kadar ve Karadeniz kıyısı boyunca kayıplar ve hasarlar oluşmuş. Bolu şehrinin depremde neredeyse tamamen yıkıldığı ve 1.800 kişinin hayatını kaybettiği, fay boyunca daha doğuda ciddi hasar meydana geldi ve Merzifon ile Niksar arasında 6 bin kayıp daha belirtiliyor. Depremin Samsun’a da etkisi büyük. Depremde Samsun Kalesi'nin surları ve kuleleri hasar görmüş ve yapının bazı bölümleri yıkılmış. Tüm bu veriler ve tarihte yaşanmış depremler, Samsun’un gerek deprem gerek ise deprem sonrası oluşması muhtemel heyelan, su taşkını ve tsunamilere karşı da hazırlıklı olması gerektiğini gösteriyor. Karadeniz kıyılarında, 3'ü Türkiye kıyılarında olmak üzere 22 tsunami tespit edilmiş. 1598 yılında Sinop ve Samsun kıyılarındaki tsunamide çok sayıda kişi ölmüş.
DEPREMİN ETKİSİNİ
ÇOĞALTAN NEDENLER
Samsun ve deprem denildiğinde göz önünde bulundurulması gereken hususlar şöyle; Alüvyon zemin, heyelan bölgesi ve dolgu alanlarının yoğun olarak görülmesi. Sıvılaşma riski olan bölgelerde yapılaşmanın yoğun olması. Samsun’un mevcut yapı stoğunun tam olarak kayıt altına alınmamış olması. Plansız ve dayanıksız yapılaşma ile ekonomik ömrünü tamamlamış yapıların yoğun olması. Bitişik nizam yapılaşmanın olması. Tüm bu verilerin ışığında 2018 yılında çıkarılan imar barışı düzenlemesi kapsamında, Samsun genelinde 108 bin 241 müracaatın yapılmış olması ise endişe verici. Ve acilen riskli binaların belirlenmesi, güçlendirilmesi ve kentsel dönüşümün yapılması gerekiyor.
10 İLİN DEPREM ÜSSÜ
MARAŞ'A UZAKLIKLARI
Kahramanmaraş'ın 7,7 şiddetindeki depremin üssü olan Pazarcık ilçesi ile 7,6 şiddetindeki deprem üssü olan Elbistan ilçelerinin 10 ile uzaklıkları ise şöyle:
KİLİS Pazarcık 115 km
Elbistan 275 km
ADANA Pazarcık 218 km
Elbistan 312 km
OSMANİYE Pazarcık 125 km
Elbistan 242 km
HATAY Pazarcık 202 km
Elbistan 311 km
GAZİANTEP Pazarcık 55 km
Elbistan 215 km
ADIYAMAN Pazarcık 114 km
Elbistan 158 km
DİYARBAKIR Pazarcık 334 km
Elbistan 349 km
ŞANLIURFA Pazarcık 199 km
Elbistan 242 km
MALATYA Pazarcık 173 km
Elbistan 122 km
TÜRKİYE FAY HATTI HARİTASINA GÖRE RİSK
BİRİNCİ DERECE DEPREM
RİSKİ TAŞIYAN İLLER
İzmir, Balıkesir, Manisa, Muğla, Aydın, Denizli, Isparta, Uşak, Bursa, Bilecik, Yalova, Sakarya, Düzce, Kocaeli, Kırşehir, Bolu, Karabük, Hatay, Bartın, Çankırı, Tokat, Amasya, Çanakkale, Erzincan, Tunceli, Bingöl ve Muş, Hakkari, Osmaniye, Kırıkkale ve Siirt.
İKİNCİ DERECE DEPREM
RİSKİ TAŞIYAN İLLER
Tekirdağ, İstanbul (1 ve 2. Bölge), Bitlis, Kahramanmaraş, Van, Adıyaman, Şırnak başta olmak üzere, Zonguldak, Tekirdağ, Afyon, Samsun, Antalya, Erzurum, Kars, Ardahan, Batman, Iğdır, Elazığ, Diyarbakır, Adana, Eskişehir, Malatya, Kütahya, Çankırı, Uşak, Ağrı ve Çorum.
ÜÇÜNCÜ DERECE DEPREM
RİSKİ TAŞIYAN İLLER
Eskişehir, Antalya, Tekirdağ, Edirne, Sinop, İstanbul, Kastamonu'yu, Ordu, Samsun, Giresun, Artvin, Şanlıurfa, Mardin, Kilis, Adana, Gaziantep'in de bazı bölgeleri ve Kahramanmaraş, Sivas, Gümüşhane, Bayburt, Kayseri, Yozgat, Çorum, Ankara, Konya, Mersin ve Nevşehir.
EN AZ RİSKLİ İLLER?
Türkiye Deprem Haritasına göre deprem riskinin en az olduğu dördüncü ve beşinci grupta yer alan iller ise Sinop, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Kırklareli, Ankara, Edirne, Adana, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Konya ve Karaman’dır. A. Yener CABBAR YAZDI