Mustafa Kemal Atatürk ve Heyet-i Temsiliye tarafından 2 Eylül-18 Aralık 1919 tarihleri arasında “Milli Mücadele Karargahı” olarak kullanılan bina Cumhuriyet tarihimizde önemli bir yer tutuyor.
Sivas Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi gerek mimari özellikleri gerekse Cumhuriyetimizin kuruluşundaki faaliyetlere sahne olması bakımından önemli bir yere sahip bulunuyor.
Milli Mücadele döneminde, vatanın kurtuluşu adına tarihi kararların alındığı ve günümüzde Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi olarak kullanılan tarihi bina müze envanterinde bulunan 743 adet eser ile birlikte Türkiye Büyük Millet Meclisi Milli Saraylar Daire Başkanlığı’na devredildi.
Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk ve Heyet-i Temsiliye üyeleri tarafından Milli Mücadele Karargahı olarak kullanılmış olan binanın restorasyonu ile devir ve işletilmeleri hususunda TBMM Başkanlığı ile Sivas Valiliği arasında protokol imzalandı.
Bina, Milli Mücadele ve 4 Eylül ruhunu yansıtan müzeye dönüştürüldü.
4-11 Eylül 1919 tarihinde Sivas Kongresi’nin toplandığı tarihi yapı, taşıdığı tarihsel kimlik ve mimari özellikleriyle büyük bir öneme sahip olup, Sivas’ın en önemli tarihsel yapıları arasında bulunuyor.
Bu dönem Ulu Önder Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkışı ile başladı.
Sivas Kongresinden sonra Atatürk ve arkadaşları 18 Aralık 1919’a kadar bu binada çalıştı ve Sivas Kongresi kararlarının gereğini yerine getirmek için büyük gayret gösterdi.
Sivas Atatürk Kongre ve Etnografya Müze binası bir yandan bağımsızlığımızın ve Cumhuriyetimizin kuruluşunun sembolü, diğer yandan ülkemizi bağımsızlığa götüren Atatürk ve arkadaşlarıyla Kongre Delegelerinin hatırasını Sivas ve ülkemize yansıyan simgesi oldu.
Müzede şu mekanlar bulunuyor:
Belgelerle Atatürk Odası: Ulu Önder Atatürk’ün doğumundan Sivas Kongresi öncesine kadar yaşantısından kesitler.
Telgraf Odası: Atatürk’ün 2 Eylül 1919’dan 17 Aralık 1919’a kadar Sivas’ta kaldığı süre içinde İstanbul Hükümeti ve yabancı ülkelerle haberleşmenin sağlandığı muhabere odası. Ziyaretçiler bu odadaki telefonun ahizesini kulağına koyduğu zaman Atatürk’ün söylevini kendi sesinden dinleyebiliyor.
Yatak Odası: Ulu Önder’in Sivas’ta kaldığı süre içerisinde çalışma ve yatak odası olarak kullandığı orijinal eserlerin ve belgelerin teşhir edildiği oda Kongrenin yapıldığı günlerdeki hali ile muhafaza edilmektedir.
Kongre Salonu: 2-11 Eylül 1919 tarihleri arasında Cumhuriyetimizin temellerinin atıldığı Sivas Kongresinin yapıldığı salonda Sivas Kongresinin toplantıları yapıldı. Salon Kongrenin yapıldığı günlerdeki hali ile muhafaza edilmektedir.
Delegeler Odası: Sivas Kongresine katılan Heyeti Temsiliye üyeleri ile Sivas Kongresine katılan delegelerin biyografileri ve yağlı boya resimlerinin yer aldığı delegeler odası.
Matbaa Odası: 2-11 1919 tarihleri arasında yapılan Sivas Kongresi kararlar, 14 Eylül 1919’da yayım hayatına başlayan İrade-i Milliye Gazetesi nüshaları ile Ulu Önder’in desteği ile kurulan ve Milli Mücadeleyi destekleyen “Anadolu Kadınları Müdafaa-ı Vatan Cemiyeti” isimli dernek ve yapmış olduğu çalışmalardan örneklerin ve bu faaliyetlerin yürütüldüğü matbaa makinesinin yer aldığı matbaa odası tüm ziyaretçilerin hizmetine açık tutulmaktadır.