Samsun Valisi Orhan Tavlı, MEM, OSB, Gençlik Spor İl Müdürlüğü ve benzeri yerleri ziyaret etti, ancak Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO)’ni şimdilik ziyaret etmedi. TMO ziyareti ne Valilik duyurularında ne de servis edilen haberlerde var. Diğer ziyaretler de çok önemli, fakat en acil olanı TMO!
Ben Vali Tavlı’nın TMO’yu ziyaret etmesini ve orada ‘ Başta İlimiz Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) Samsun Şubesi olmak üzere Bafra, Çarşamba, Terme, Ayvacık ve Salıpazarı ilçelerimizde kabuklu fındık alımları başlamıştır.’ şeklinde duyuru yapmasını beklerdim.
Valilik, üreticilerin, dekar başına teslim edeceği ürün miktarını, alımlarda uygulanacak çürük / çatlak oranını ve alınan fındığın ücretinin ne zaman ödeneceği, üreticinin elinden fındık çıkmadan ilan etmeli, depolama ve alımları hemen başlatmalı.
Geciken adalet, adalet olmadığı gibi, geciken iyilik de iyilik, destek de destek değildir. Fındık alımı bir tarafa, üreticiye depolama olanağı bile sağlanmadı. Geçen yıl bu sorun yoktu. Havalar daha serin, fındık kurutmak sorunken, ağustosun ilk haftasında alımlar başlamıştı. Bu yıl fındığını toplayan üretici tüccarın insafına terk edildi. Ya verilen fiyattan satacak ya da fındığı çürütecek. Üçüncü yol yok! Sadece Samsun’da değil; Türkiye’nin tamamında durum aynı.
TMO almıyor veya depolayamıyor da Fındık Üreticileri, Fındık İhracatçıları, Ziraat Odaları, FİSKO Birlik, Ulusal Fındık Kurulu ve depolamayı yapabilecek birçok kuruluşun hiç mi kusuru yok? Bu kadar kuruluş fındığı belirli süre saklayacak depo neden bulamıyor? Her şey neden devletten bekleniyor?
Devlet depolayacak, satın alacak, sonra sözde fındık kuruluşları devletten ucuz alıp yüksek fiyattan satacak, karlarına kar katacak. Nerde var böyle zahmetsiz rahmet? Herkesin elini taşın altına koyması, rekabet oluşturarak, herkesin kazanacağı bir piyasa oluşturması gerekir.
Taban fiyatlar zaten hayal kırıklığı yarattı, açıklanan fiyattan bile Ferrero dışında fındık alan yok. Türkiye'nin fındık ihracatında ilk sırada yer alan, sektörün önemli bir kısmını elinde bulunduran 10 binden fazla çalışanıyla Ferrero Oltan Gıda’yı alarak tekel oluşturmaya çalışıyor.
Ferrero zaman zaman ‘fındık almayacağı’ sızdırma haberleriyle ‘fındık fiyatlarını isteği doğrultusunda yönlendirse; manipüle etse de alandaki diğer firmalar tarafından bu yıl ‘TMO ve yerli alıcıların üstünde fiyattan’ fındık alarak haksız rekabetle suçlanıyor. Fındık bileşenleri Ferrero'yu Rekabet Kurulu’na şikayet etti ve soruşturma başlatıldı.
Ulusal Fındık Kurulu, ‘Şu an da Türkiye’deki fındık işleme tesislerine Ferrero’nun verdiği zararın haddi hesabı yok. Fındığı hammadde olarak alıyor ama bunun yanı sıra ikincil ürünleri de olmadık fiyatlarla hem içerde hem de dışarıda pazarlıyor. Sektörün diğer bileşenlerinin durumu giderek ağırlaşıyor’ derken, Trabzon Ticaret Borsası eski başkanı Mehmet Cirav, ‘Biz İtalya’ya gitsek Ferrero’nun burada yaptığını yapsak fabrikamızı bir günde kapatırlar.’ diyor.
Pek yakında ABD de fındık üretilecek. Ferrero’nun tekel oluşturması durumunda piyasayı tek başına belirleyeceği; istediği fiyattan fındık alacağı, göz önüne alınarak, yabancıya karşı yerli korunmalı, ama yerli de nalıncı keseri gibi hep kendine yontmamalı, altın yumurtlayan tavuğu kesmemeli, yan gelip yatmamalı; üstüne düşeni yapmalı, üreticinin hakkını gözetmelidir.