Ad bir kişinin bir maddenin bir kavramın bir yerin sahip olduğu en önemli değerlerden birisidir. Adı konulan her ne ise, bir varlık kazanır.
Bunun dışında adın önemli bir özelliği bir göstergesi daha var: Sahiplik. Bir şeye ad verme hakkı sadece ve sadece o şeyin sahibine aittir.
Bu sebeple insanoğlu bu dünyaya geldi geleli sahip olmak istediği her şeye bir ad verme gereği duymuştur.
Şehirler de bu sahiplik isteğinin bir göstergesi olarak tarih boyunca o şehri sahiplenenin verdiği adı taşımıştır. Dolayısıyla, sahiplerinin değişmesi şehrin adını da muntazaman değiştirmiştir.
Peki Samsun'umuza ilk yerleşimlerin yapıldığı günden bu yana hangi isimler verilmiş?
Bu soruyu sokağa çıkıp insanlara sorarsanız alacağınız iki muhtemel cevap var. Bunlardan biri Canik, diğeri ise Amisos.
Ancak Samsun'un aldığı isimler sadece bunlar değil. Tarihçi Strabon'un anlattığına göre Paflagonya'nın en büyük kabilelerinden biri olan Enetoi kabilesinden gelmiş olabilen "Enete", yine Strabon'a göre Atinalılar'ın verdiği fakat zaman içinde kaybolan "Peiraia", Roma İmparatoru Pompeius'un Amisos ismini değiştirerek verdiği kısa süreli ad "Pompeiopolis", Venedik ve Cenevizli kolonicilerin verdiği ad "Simisso" şehrimizin tarih boyunca aldığı düşünülen isimler.
Samsun, dahil olmak üzere bu isimlerin anlamı ve nereden geldiği, daha da önemlisi bu isimlerin Samsun kelimesine nasıl dönüştüğü konusunda tarihçiler dilbilimciler uzmanlar tek veyahut kesin bir açıklama yapmıyorlar. İsmin, "Sam yelinden kaçmak için sığınılan bir liman" anlamına geldiğini söyleyeninden tutun da, köpek anlamına gelen Samsun kelimesinden hareketle Türkler'in buraya geldiklerinde köpeğe tapınan bir halk bulmaları ile buraya Samsun dediklerini" söyleyenine kadar, çürütülen ya da doğrulanmayan bir çok teori var.
Bunların en yaygınlarından biri Samsun isminin Amisos adı ile bağlantılı olabileceği üstüne.
Örneğin Gazi Kütüphanesinin müdürlerinden Alim Altaylı 1967 yılında yazmış olduğu Samsun Tarihi adlı kitabında, Samsun sözcüğünün, "İzmir, İzmit ve İznik gibi sözcüklerde düşmemiş bulunan is ön eki ile İs-Amisus sözcüğünden çıkma" olduğunu yazıyor.
Kazım Dilcimen'e göre ise, Yunanca'da çanak çömlek, bardak vs anlamlarına gerek "Amis" kelimesinden adını alan Amasya'da yapılan çanak çömlek, şehrin iskelesi Samsun'dan gönderildiği için iskelenin bulunduğu yer yani Samsun "Amisus" ismini alıyor. Daha sonra da bu şehrin yanına bir Türk ve İslam şehri kurulduğu için buraya "İs-Amisun" denilerek, bu kelime zaman içerisinde Samsun'a dönüşüyor.
Ancak Prof.Dr. İbrahim Tellioğlu İlk Çağdan Osmanlılara Samsun isimli çalışmasında Samsun adının Amisos'tan türemesinin Türkçe mantığı açısından mümkün olmadığını söylüyor.
Daha detaylı bilgi almak isteyenleri, raflardaki Samsun tarihi kitapları bekliyor.
Aydın günler Şehri Samsun!