Canik Belediyesi tarafından düzenlenen ‘Basın Çalıştayı’nda basının sorunları ve çözüm önerileri tartışıldı. İlk adım atıldı. En uzun yolculuklara bile ilk adımla başlanır. Çözülmesi gereken sorunların başında gelen ve basına itibar kazandıracak kurallara uymak sadece vicdanı sorumluluk değil; aynı zamanda yasal zorunluluk olmalıdır.. Her meslekte etik davranmayanlar olduğu gibi; medya sektöründe de vardır. Mesleki eğitim ve kariyer açısından medya çalışanlarının belirli bir standardı olmadığı için, etik kurallarda ısrarcı davranabilen medya mensuplarının sayısı da her geçen gün azalıyor. Haksız olsa da, sapla saman karıştırılıyor; basının sadece etik kuralları değil; ahlakı da tartışılır hale geliyor.
Basında otokontrolü sağlayacak yapılanmaya gidilmediği sürece, sorun, kartopunun yuvarlanarak büyüdüğü gibi git gide daha tehlikeli bir hal alacak gibi görünüyor.. Hele hele dijital haberciliğin güçlenerek, reklam pastasına ortak olması medyanın tüm alanlarında etik kurulların önemini artırıyor.
Yalancı ve yazılı basın
İnternet gazeteciliği, sosyal medya ve yazılı basının dünya ve Türkiye’deki durumu incelendiğinde paralelliklerin yanında derin farklılıklar da gözleniyor. İletişim teknolojisinin gelişmesiyle vatandaşın olan biteni öğrenmesi hızlandı. Akıllı telefonlar, internet medyası, sosyal paylaşım siteleri aracılığıyla gazeteler daha baskıya gitmeden vatandaşa ulaşabiliyor.
Ulaşıyor ama ne ulaşıyor?
100 dolarlık internet medya patronları 100 milyon dolarlık gazete ve TV patronlarına meydan okuması gibi görülen durum aslında göründüğü gibi mi?.
İnternette dezenformasyon
İnternet ve sosyal medyadaki bilgi kirliliği (dezeformasyon), okuma ve izlemeyi tehlikeli hale getiriyor. Bu hızlı ve yanlış bilgilendirme, Samuel Poket’in ‘Her okuduğuna inanan hiç okumayandan daha tehlikelidir’ sözünü doğruladı. Anlamakla yanlış anlamak birbirine karışmaya başladı. Mevlana’nın sözü başkasına, başkasının sözü Mevlana’ya söyletilebiliyor, Çek asıllı yazar Franz Kafka için Fransız denilebiliyor.
İlkokul öğrencilerine destek olsun diye MEB tarafından tavsiye edilen bir derginin basımında basımevi, internet üzerinden Nasreddin Hoca’nın ‘Göle maya çalmak’ adlı fıkrasını, kes, kopyala, yapıştır yöntemiyle dergiye alınca İzmir’de yer yerinden oynadı. Okullarda satılan dergide fıkra şöyle anlatılıyor: ‘Nasreddin Hoca bir bakraç yoğurt almış göl kenarına gitmiş, bir esrarlı sigara yakmış, tüttürmüş’.
Çocuğunun okulda satın aldığı dergiyi okuyan veli soluğu İzmir Cumhuriyet Savcılığı’nda alıyor.
Uzman gazeteci, derin analiz
Kes, kopyala, yapıştır tekdüze bir uygulama olsa da ajanslardan alınan haberlerle herkes aynı hız ve kalitede (görüntü-içerik) haber üretebiliyor. Yepyeni bir hız, aynı yerden beslenen kanal ve sitlerin haber atlaması söz konusu olmayınca, atlatması da söz konusu olmuyor veya zorlaşıyor. Azalan özel haberlerle tekdüzelik aşılmaya, farkındalık yaratılmaya çalışılıyor.
Herkesin ulaşabileceği haberlerin hızlı değil daha hızlı bir şekilde internet ortamına girilmesi, güvenirlilik, çabuk yorumlama, derin analiz, öngörü, araştırmacılık ve uzman gazetecilik farkındalık yaratıyor.
Bedava okur
Gelen bilgi ve haberlerin ne kadarının doğru olduğu, ne anlatılmak istendiğiyle ilgili güvenilir analistlerin sis perdesini aralayan, hatta karanlığa ışık yakan derin analiz ve yorumlarının yanında uzman gazetecilerin, haberlerin arka planlarına ışık tutması gerekiyor.
Yapılan araştırmalar gösterdi ki bu uzman gazetecilerin ve analistlerin gazeteleri satılanın çok üzerde okur tarafından okunuyor. Almanya, İngiltere, Japonya, Norveç gibi ülkelerde bir gazete 1,2 kişi (satılan 10 gazete,12 kişi) tarafından okunurken Türkiye’de bir gazete 4-20 arası kişi tarafından okunuyor. Türkiye’de günlük 6 milyon civarında gazete satılırken okunan gazete bunun çok üzerinde. Gazete satın alamayanlar da bir şekilde uzman gazetecilerin, derin analistlerin bulunduğu gazeteyi okuma ihtiyacı duyuyor. İnternet medyası bu gazetelerin okunmasına engel olmak bir tarafa işaret fişeğinin önceden ateşlenmesi gibi, konuları önceden haber vererek doğru analiz için okuyucuyu gazetelere yönlendiriyor.