Belediye işletme ve şirketlerinin denetimi kamu kaynağı açısından Sayıştay'ın denetimine tabidir. Denetim, yasama organı adına Sayıştay'ca yapılmaktadır. Ancak, gelin, görün ki Sayıştay denetim raporlarına geçen usulsüzlük hatta yolsuzlukların da gereği yapılmıyor.
Kaynakların belediye şirketleri üzerinden kontrolsüz bir şekilde kullanılabilmesi, belediyelerde yolsuzluğa neden oluyor. Hiç kimse yasaya dayanmayan bir yetki kullanamazken, belediye meclis üyelerinin iş bilmezliği yüzünden başkanlar denetimden uzak harcamalar yapabiliyor. Belediye şirketlerinin kurulmasını ve faaliyetlerini onaylayan meclis üyeleri, buradaki harcamaların nereye, nasıl yapıldığını sormuyor.
Atakum Belediyesi, İmar İnşaat şirketi, İshak Taşçı döneminde, sahte faturayla 8 milyon 600 bin lira borçlandığı Vergi Denetim Elemanları ve Atakum Belediyesi Müfettişlerince tespit edildi. Şirket bilgilerine göre 14 bin ton kum Ankara’dan Samsun’a bir motosiklet, bir otomobil ve bir çekiciyle getirilmiş. Kara mizah gibi görünen bu işlemle kamunun milyonları sahte faturalarla şirket elemanlarınca şirketin hesabından çekilmiş ve şirketin müdürüne verilmiş.
Belediye meclis üyeleri belediyenin hesaplarını onaylarken bu yolsuzluğu fark etmiş mi? Hayır, ne iktidarı ne de muhalefeti fark etmiş. Hiç kimse etmemiş. Sorunun kaynağı burasıdır; Başkanın meclise getirdiği önerinin eklerini görmeden, hukuki sorumluklarını bilmeden elini kaldırarak yolsuzlukları onaylayanlar da yolsuzluğa ortaktır ve yolsuzluk yapanlar gibi yargılanıp cezalandırılması gerekir. Bazı illerde kamu zararı, sarara sebebiyet veren meclis üyelerine ödettirildi. Meclis üyesinin neyi onayladığı veya neyi reddettiğini bilmesi hem vicdanı sorumluluk hem de yasal zorunluluktur.
Belediye bütçe ve kesin hesabını kabul etmek, kredi kullanmasına karar vermek, uyuşmazlıklarını sulh ile tasfiyeye, kabul ve feragate karar vermek, veya bu ortaklıklardan ayrılmaya, sermaye artışına ve gayrimenkul yatırım ortaklığı kurulmasına karar vermek, yap-işlet- devret modeli ile yapılmasına; belediyeye ait şirket, işletme ve iştiraklerin özelleştirilmesine karar veren meclis üyeleri harcamaları denetlemiyor veya denetleyemiyor.
Belediye meclisi, bilgi edinme ve denetim yetkisini faaliyet raporunu değerlendirme, denetim komisyonu, soru, genel görüşme ve gensoru yoluyla kullanır. Meclis üyeleri, meclis başkanlığına önerge vererek belediye işleriyle ilgili konularda sözlü veya yazılı soru sorabilir. Meclis üyeleri, imar ve imar değişiklikleri dahil olmak üzere birçok hayati konuda neyi onayladığını bilmeden ve öğrenmek için sormayı bırakın, merak bile etmeden mecliste onaylıyor.
Belediyelerdeki yolsuzluklardan başkandan daha çok meclis üyeleri sorumludur. Kaldırdıkları elin hukuki sorumluğunu bilmiyorlarsa o görevi yapmayacaklar. Yasaları bilmemek o yasalarla cezalandırılmaya engel değildir.