Geçen yazımızı cayma ve iade hakkına ayırmıştık. Bu hafta ise mal/ hizmetlerdeki ayıp hali ve seçimlik hakkını ele alacağız.
Ayıplı mal, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un 8 (1) nci maddesinde; tüketiciye teslim anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan mal olarak tanımlanmıştır.
Teslim tarihinden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıpların teslim tarihinde var olduğu kabul edilir ve ispat yükü de satıcıya aittir.
Ayıplı mal halinde tüketici, satılanı iade ederek sözleşmeden dönme; satılanı alıkoyup, ayıp oranında indirim isteme; aşırı masraf gerektirmediği takdirde satılanın onarımını isteme; imkan dahilinde satılanın ayıpsız misliyle değiştirilmesini isteme haklarından birini kullanmakta serbesttir. Bu hakların yerine getirilmesinde satıcı, üretici ve ithalatçı birlikte sorumludur. Ancak ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misliyle değiştirilmesi hakkından birinin seçilmesi durumunda otuz iş günü, konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda ise altmış iş günü içinde edimin ifası gerekmektedir.
Ayıplı malda sorumluluk, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda beş yıldır. İkinci el satışlarda ise bir yıldan, konut veya taşınmaz mallarda ise üç yıldan az olamaz. Ayıbın kusur ya da hileyle gizlenmesi halinde zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.
Ayıplı mal hükümleri 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 219 ilâ 231 inci maddelerinde de düzenlenmiştir. Alıcı, satılanı kontrol ederek satın almak zorundadır. Diğer halde alıcı, ayıbı öğrendiği takdirde durumu satıcıya ihbar etmekle mükellef olup, aksi halde ayıbı kabul etmiş sayılmaktadır. Ancak satıcı, satılanı satarken ağır kusurluysa sorumluluktan kurtulamaz.
Alıcının seçimlik hakları tüketici mevzuatında olduğu gibidir. Ancak satıcı satılanı ayıpsız benzeriyle değiştirdiği takdirde alıcı, diğer seçimlik haklarını kullanamaz. Diğer taraftan satılanın değerindeki eksiklik, satış bedeline çok yakınsa alıcı, ancak sözleşmeden dönme ya da satılanı ayıpsız benzeriyle değiştirme haklarından birini seçebilir. Sözleşmeden dönen alıcı, satılanı ve elde edilen yararları da iade etmek zorundadır. Ayıplı satılanın beklenmedik halde veya mücbir sebeple zarara uğraması ya da kaybolması halinde dahi alıcı, elinde kalanı vererek sözleşmeden dönme hakkına sahiptir, ancak değerdeki kayıp bedelden indirilir.
Ayıplı mallarda zamanaşımı esas itibariyle iki yıllık süreye tabidir.
Ayıplı mal hükümleri 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 23 üncü maddesinde de düzenlenmiştir. Buna göre söz konusu malda ayıp açıksa, iki gün; ayıp açık değilse, sekiz gün içinde alıcı, malı inceleyip ya da incelettirerek ayıp halini satıcıya ihbar etmek durumundadır.
Ayıplı hizmet ise, 6502 sayılı Kanun’un 13 (1) üncü maddesinde; sözleşmede belirlenen süre içinde başlamaması veya taraflarca kararlaştırılmış olan ve objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan hizmet olarak tanımlanmıştır.
Ayıplı hizmet halinde tüketici, hizmetin yeniden görülmesini; ücretsiz onarımını; ayıp oranında indirim yapılmasını; sözleşmeden dönülmesi haklarından birini kullanmakta serbesttir. Ancak ücretsiz onarım veya hizmetin yeniden görülmesinin sağlayıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getirecek olması halinde tüketici, bu haklarını kullanamaz. Ücretsiz onarım veya hizmetin yeniden görülmesinin seçilmesi halinde edim, otuz iş günü içinde yerine getirilmelidir.
Ayıplı hizmette sorumluluk, hizmetin tüketiciye ifasından itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir.