Tüketicinin korunması ve bilinçlendirilmesiyle ilgili günümüzde ilerlemeler sağlanmışsa da, bazı konularda sıkıntıların devam ettiği bilinmektedir. Özellikle sözleşmeden cayma ve iade haklarında tüketicilerin sorun yaşadığı aşikârdır. Bundan dolayı yazı dizimizi bu konuya ayırdık.
Cayma hakkı bilindiği üzere 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’dan doğmakta olup, ürünün teslim tarihinden itibaren herhangi bir gerekçe göstermeden ve cezaî şart ödemeden tüketicinin sözleşmeden tek taraflı olarak yazılı ya da kalıcı veri saklayıcı bir irade beyanıyla vazgeçmesi olarak tanımlanmaktadır. Cayma süresi genel olarak 14 gün olup, satıcı da talebin kendisine ulaşmasından itibaren 10 gün içinde bedeli iade etmekle yükümlü tutulmuştur. Satıcı bedel iadesini tek seferde yapmak zorunda olup, tüketiciden iade masrafını talep edemeyecektir. Cayma veya iade işlemi ancak fatura aslıyla yapılabilmektedir.
Malın ve hizmetin teslimiyle ilgili, satıcı taahhüt ettiği sürede edimi yerine getirmekle mükellef olup, bu sürenin otuz günü geçemeyeceği düzenlemiştir. Aksi halde tüketiciye sözleşmeyi feshetme hakkı tanınmıştır. Diğer taraftan tüketici satın aldığı ürünün bedelini ödemezse, satıcının edim yükümlülüğü ortadan kalkmaktadır. Tüketici ürünü alırken, kontrol etmek zorunda olup, aksi halde ürünün hasarsız olduğu kabul edilecektir. Tüketicinin kusurundan kaynaklanan sebepten dolayı ürünün değeri azalırsa, tüketici de bunu tazmin etmekle mükelleftir.
Tüketici sözleşmelerinde cayma hakkı ve süreleri aşağıdaki tabloda düzenlenmiştir:
Sözleşmenin adı ve konusu | Yasal dayanağı | Cayma süresi |
Taksitle satış sözleşmesi Tüketicinin ödemeyi kısım kısım yapmasıdır. | 6502 s. Kanun, m-18 Taksitle Satış Sözleşmeleri Hakkında Yönetmelik, m-7 | Yedi gün |
Tüketici kredisi sözleşmesi Faiz vb menfaat karşılığı alınan kredidir. | 6502 s. Kanun, m-24 Tüketici Kredisi Sözleşmeleri Hakkında Yönetmelik, m-24 | On dört gün |
Ön ödemeli konut sözleşmesi Konut satış bedelinin önceden peşin veya taksitle ödenmesidir. | 6502 s. Kanun, m-46 Ön Ödemeli Konut Satışları Hakkında Yönetmelik, m-8 | On dört gün |
İşyeri dışında kurulan sözleşmeler Satış ve tanıtımın işyerinin dışında yapılmasıdır. | 6502 s. Kanun, m-47 İşyeri Dışında Kurulan Sözleşmeler Yönetmeliği, m-8 | On dört gün |
Mesafeli sözleşmeler İnternet, telefon gibi uzaktan yapılan satış işlemleridir. | 6502 s. Kanun, m-48 Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, m-9 | On dört gün |
Finansal hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşmeler Banka, kredi, sigorta, yatırım ve ödeme işlemlerinin uzaktan yapılmasıdır. | 6502 s. Kanun, m-49 Finansal Hizmetlere İlişkin Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, m-8 | On dört gün |
Devre tatil ve uzun süreli tatil sözleşmeleri Bir yıldan uzun süre için kurulan ve tatil/ konaklama hizmetleridir. | 6502 s. Kanun, m-50 Devre Tatil ve Uzun Süreli Tatil Hizmeti Sözleşmeleri Yönetmeliği, m-7 | On dört gün |
Cayma hakkının kullanılamayacağı mal ve hizmetler ise: tüketicinin istek ve arzusuyla özel üretilen ürünler; niteliği itibariyle iadeye elverişli olmayan ürünler; tüketici tarafından açılan ses, görüntü kayıtları, basılı ve yazılım ürünleri; bozulma veya son kullanmak tarihi geçme ihtimali yüksek ürünler; fiyatı borsa ve diğer piyasa şartlarında belirlenen ürünler; tüketicinin onayıyla ifasına başlanılan hizmetler; mutat olarak kullanılan ürünler; tüketicinin satıcıyı bulduğu finansal kiralama işlemleridir. Bu duruma bir örnek vermek gerekirse; tüketici satın aldığı telefona sim kartı takması ya da internet bağlantısı kurması halinde ürünün artık ikinci el konumuna düşmüş sayılacağı kabul edilip, cayma hakkı kullanılamayacaktır.