Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk kapsamlı ıslahat hareketini padişah II. Osman yapmak istemişse de, bunu hayatıyla ödemiştir. Bunun dışında yapılan ıslahat hareketleri kapsamlı olamamış, yalnızca geçici çözümler getirerek, ülkenin dağılmasını geciktirebilmiştir.
Islahat hareketlerine en çok direnen kesim Yeniçeriler olmakla beraber ulemanın dan zaman zaman bu hareketlerin karşısında olduğu görülmektedir. Bu sebeple II. Osman Han tarafından 1620’de kaldırılmak istenen Yeniçeri Ocağı, ancak 1826’da kaldırılabilmiştir.
Koçi Bey Risalesi (1631): IV. Murat Han’a sunulan risalede kapıkullarının sayısının arttığı ve tımarlı sistemin bozulduğu, memuriyette liyakatten uzaklaşıldığı, memurların hizmet güvencesinin olmadığı, tahtın güçlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Bütçe Sistemi (1652): Veziriazam Tarhuncu Ahmet Paşa, hazine açığını kapatmak ve hazineye gelir sağlamak için, gelir ve gider sistemini getirmiştir.
Katip Çelebi Risalesi (1653): Düsturu-l Amel-i Islah-ı Halel adlı makalesinde gelir getirici çarelerin aranması, toplumun niteliğine göre yeni düzenlemeler yapılması ve organizmacı bir yaklaşımı benimseyerek, sorunların kökenine inilmesini belirtmiştir.
Liyakat Sistemi (1656): Veziriazam Köprülü Mehmet Paşa, saray oyunlarına karşı çıkarak, sorumsuz kişilere görev ve yetki verilmemesini vurgulamıştır.
Lale Devri (1718-1730): Veziriazam Damat Nevşehirli İbrahim Paşa tarafından başlatılmıştır. Avrupa’nın sosyo-siyasal yaşamı takip edilerek, Paris ve Viyana’ya elçiler gönderilmiştir. Avrupa süsleme sanat anlayışı benimsenmiş ve matbaa kurularak ilk Türkçe eserler basılmıştır. Lale Devri, Patrona Halil İsyanı ile son bulmuştur.
III. Mustafa Islahatı (1757): Macaristan’dan askeri uzmanlar getirilmiş, modern topçu dökümhanesi yapılmış, deniz harp ve teknik okulları açılmıştır.
I. Abdulhamit Islahatı (1776): Askeri ıslahatlara devam edilmiş, Fransa’dan askeri uzmanlar getirilmiş ve modern bir tersane açılmıştır.
III. Selim Islahatları (1789-1807): Ordu sistemini tümüyle değiştirmek amacıyla Nizam- Cedit adıyla bir ordu teşkilatı oluşturmuştur.
Önemli devlet işlerinin görüşülmesi ve merkezi idarenin gücünü artırmak için Meclis-i Meşveret’i ve Mühimme Odası’nı açmıştır.
Modern topçular yetiştirmek için Mühendishane-i Berri Hümayun’u, Bahriye Sağlık Teşkilatı’nı kurmuştur.
1793’te Londra, 1796’da Paris, Viyana ve Berlin’de daimi elçilikler açmıştır. Devletin devamı için denge politikası izlenmeye başlanmıştır.
Bulaşıcı hastalıklara karşı ilk kez karantina uygulamasına geçilmiştir.
III. Selim Han, modern anlamda ilk reformcu padişah olup, 1807’de Yeniçeri Ayaklanması sonucu tahttan indirilmiş ve Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa’nın İstanbul’a yürüyerek, devrik padişahı yeniden tahtta oturtmasını önlemek için öldürülmüştür.
III. Selim Han, Yeniçeri Ocağı’nı ortadan kaldırmak, ulemayı düzene sokmak istemiştir. Yaptığı ıslahatlar ve Meclis-i Meşveret’i kurarak da, anayasal düzene ve meşrutiyete giden yolu açmıştır.