Şeker Bayramı (Ramazan Bayramı) 624 yılından beri Müslümanlar tarafından kutlanan bir bayramdır. Arapçada Idü’l-Fitr (İftar Bayramı), Farsçada Id-ı Fitr ya da Şükr-i Fitr (Şükür Bayramı) olarak kutlanan bu bayram Türkçeye Şeker Bayramı olarak geçmiştir. Şeker Bayramı, Şevval Ayının ilk üç gününe denk gelmektedir.
Şeker Bayramı öncesinde namazı gizemli bir ibadetten ziyade ne yaptığımızı bilmek anlamında dilimizin döndüğü kadar Türkçe (çevirisiyle) anlatacağız.
Tañrı’ya yönelme, adanma ve şükrün bir ifadesi olarak Kul-Allah, Yaratılan-Yaratan, Kişi-Çalap, İnsan-Tañrı bağlamında namaz iç huzuru, bilinmeyene ulaşmayı ve tam/tamam olmayı hedefler. Kadim bir tapınma ritüeli olarak namazın İslam’ın öncesinde de var olduğu ancak İslam ile bir sistematiğinin oluştuğu da bilinmelidir. Namaz, dua içeriğiyle belirlenmiş bedensel eylemlere bağlanmış tapınsal bir ritüel ve bir ibadettir. Namaz fiziki anlamda bedensel dinginliği bulmak iken fizikötesi anlamda da tinsel dinginliği yakalamayı hedefler. Eğer Tañrı her şeyi kuşatan ise (Vahdet-i Vücut-Varlık Birliği-Panteist) uzayda toz taneciği kadar bile yeri olmayan kişinin evrenle kozmik etkileşimi sonucunda nihayet Tañrı’ya ulaşmaktır namaz.
Namaza çağrı, duyuru (ezan) ile yapılır. Ezan sözcüğü Arapçadaki “adhan” (duyuru) sözcüğünden Türkçeye evrilmiştir. Namaza durmak içinse abdest almak gerekir. Abdest (su tutmak-yunmak) sözcüğünün Arapçası “gasil-gusül” olup Türkçeye Farsçadan geçmiştir.
1.Namaza Hazırlık: Namaz öncesi hazırlık kısımlarını kapsar.
1.1.Ezan (Duyuru): Özetle, “Tanrı uludur, Tanrı uludur. İnanırım ki Tañrı’dan başka yoktur tapacak. İnanırım ki insan Tañrı’dan elçidir ancak. Haydi namaza. Haydi huzura. Tañrı uludur. Tañrı‘dan başka yoktur tapacak.”
1.2. Abdest Almak (Yunmak): El, yüz ve kollar yıkanır; ayaklar ve baş mest edilir. Yuncak olma (cünüp) durumunda boy abdesti almak gerekir. Abdesti yuncak olma ve boşaltım (işeme, dışkılama ve salık verme) durumu bozar.
1.3. Vakit: Günde beş vakit olup gerek cem durumu gerekse mezhep farklılıklardan dolayı vakitler değişir.
1.4. Edep (İncelik): Örf, adet ve inanç gereği asgari temizliği ve örtünmeyi ifade eder.
2. Namaz (Tapınma): Arapça salat (dua, zikir) olup Türkçeye Farsçadaki namaz (ibadet, yakarış) olarak geçmiştir.
2.1.Yöneliş (Kıble): Bedensel olarak Kâbe yönüne yönelmeyi ifade eder.
2.2.Niyet Etmek (Biçim): “Niyet ettim (sabah, öğle, ikindi, akşam, yatsı, vitir) namazına” diye biçimlenir.
2.3.Ululama (İftitah Tekbir): “Tanrı uludur (Allahu ekber)” diye başlanır.
2.4.Duruş (Kıyam): Ayakta edep, sevgi ve saygıyla durmayı ifade eder.
2.5.Okuma (Kıraat): Dua, süre ve ayetler ezberden okunur. İyiliği, hoşgörüyü ve evrensel değerleri belirten dua ve ayetlerin seçilmesi namazın ruhuna daha uygundur.
Övgü (Sübhaneke) Duası: “Tañrım, sen eksik sıfatlardan uzaksın. Seni daima böyle anar ve överim. Senin adın kutsal ve varlığın her şeyin üstündedir. Senden başka tañrı yoktur” duası okunabilir.
Besmele Çekmek (Tañrı kutu): “Esirgeyen ve bağışlayan Tañrı’nın adıyla” ya da “Tañrı’nın adıyla (Bismillah)” biçimde Tañrı adı kutsanır.
Başlangıç (Fatiha) Suresi ve Başka Ayet Okumak: “Övme ve övülme (şükür) alemlerim yaratıcısı Tañrı’ya aittir. O esirgeyen ve bağışlayan olup hesap gününün de sahibidir. Yalnız sana ibadet eder ve yalnız senden yardım dileriz. Bizi doğru yola, kendilerine nimet verdiklerinin yoluna ilet. Gazaba uğrayanların ve sapkınlarınkine değil” süresi dua maksadıyla okunur. Devamında “Andolsun asra ki, kişi gerçekten ziyandadır. Ancak iman edip de güzel edim işleyenler, birbirlerine hakkı ve sabrı öğütleyenler başka” diye Asır Suresi (ya da başka ayetler) okunur.
2.6.Eğilme (Rüku): “Övgüye layık Tañrım büyüksün” duası okunabilir.
Doğrulma: “Şükrüm yalnız sanadır” duası okunabilir.
2.7.Kapanma (Secde): “Övgüye layık Tañrım görülüsün” duası okunabilir. Kapanma iki kez yapılır.
İkinci Duruş: Besmele ve Başlangıç (Fatiha) Suresi’nden sonra “O Tañrı birdir. Her şey ona muhtaçken o kimseye muhtaç değildir. O doğmamış ve doğurmamıştır. Hiçbir şey onun dengi değildir” Birlik (İhlas) Suresi (ya da başka ayetler) okunur.
Oturuş (Kâde): Eğilme ve kapanmadan sonra ortalama bir süre oturulur. Bu sırada dua okunabilir. Sabah namazında ise bu edim son oturuş olup selam ile namaz bitirilir aksi halde ayağa kalkılır.
Üçüncü Duruş (Kıyam): Bu durumda yalnızca dua maksadıyla Başlangıç (Fatiha) Suresi okunabilir.
Akşam ve Vitir (Tekleme): namazlarında üçüncü duruş son duruştur. Ek olarak Vitir namazı bir ve birin tekil katları biçiminde kılınsa da üç rekatlı tercih edilir. Son duruşta Başlangıç Suresi ve başka ayetlerin okunmasından sonra eller salınarak ululama (tekbir) yapılır.
Devamında ayakta Duruş (Kunut) Duaları: “Tañrım senden yardım isteriz. Günahlarımızı bağışlamanı isteriz. Razı olduğun şeylere hidayet etmeni isteriz. Sana inanır, sana tövbe eder, sana güveniriz. Bize verdiğin bütün nimetleri bilerek seni hayır ile överiz. Sana şükrederiz. Hiçbir nimetini inkâr etmez ve onları başkasından bilmeyiz. Nimetlerini inkâr eden ve sana karşı geleni takmayız. Tañrım biz yalnız sana kulluk ederiz. Namazı yalnız senin için kılarız ancak sana kapanırız. Yalnız sana koşar ve şanına yakışacak şeyleri kazanmaya çalışırız. Bağışlanmanın devamını ve çoğalmasını dileriz. Azabından korkarız. Kuşkusuz senin azabın inkarcılara ve kötülere ulaşır” okunur.
Eğilme ve Kapanma: Üçüncü kez eğilme ve kapanma edimi yapılır. Akşam ve vitir namazında bu edim son oturuş olup selam ile namaz bitirilir aksi halde ayağa kalkılır.
Son Duruş: Bu durumda yalnızca Başlangıç Suresi dua maksadıyla okunabilir.
Eğilme ve Kapanma: Dördüncü rekatta da son kez eğilme ve kapanma edimi yapılarak son oturuşa geçilir.
2.8. Son Oturuş (Kâde-i Ahire): İki, üç ve dört rekatlı namazlarda son oturuş edimidir. Son oturuş da ortalama bir süreyi içerip otururken dua/ yakarış duaları ile dilek/ istekler okunabilir. "Ey Tañrımız bize bu dünyada ve öbür dünyada iyilik ve güzellikler ver. Bizi tamu azabından koru. Ey Tañrımız hesap gününde beni, anamı, babamı, ailemi ve bütün (iyileri ve iyi) inananları bağışla. Acıyanların en acıyanı olan Çalabım senin acımanla. Bizi uçmağına al” biçiminde yakarış duaları okunabilir.
Selam (Esenlik) Verme: Sağa ve sola verilmek üzere “Tañrı’nın selam ve esenliğiyle” denilerek namaz bitirilir.
Şimdiden Şeker Bayramınızı kutlar, neyi nasıl yaptığımızı bilmek, anlamak umut ve dileğiyle.
